Tytuł: Pierworys Pomiarów Ekonomii Rządowej MĘKA, w szczególności Folwarków MĘKA i PIASKI, Wsi MĘKA, RUDA, PIASKI, PROBOSTWA MĘKA z przyległemi osadami, odpadkami i lasami w granicach tej przestrzeni leżącemi, części Leśnictwa Pabianice, w szczególności Obrębu Hochełno, Wośniki i Ruda z osadami, położonych w Gubernii Warszawskiej Powiecie Sieradzkim.
Rok: 1845
Język: Polski.
Autor: August Hülsen, jeometra I klasy.
Toponimy:
Sekcja I- Klon, Łomina, Okręg II Dunaje, Pieczyska, Występy.
Sekcja II- Mała Przeczna, Posada.
Sekcja III- Pod Suchą, U Jeziora.
Sekcja IV- Jamy, Na Górach, Obręb Ruda Litt: F, Ogrodzisko, Okręg I Zachruśnia, Okręg IV Borek, Posada, Pólko, Ruda, Skrajne, Szczery, Szredne, Tobułki, Wielkie Łąki, Wypalenisko, Zagroda, Zagrodkie, Zamysłowie, Zapiechocie, Żurawia Górka.
Sekcja V- Chruśnia, Mokre, Oddział Okręgu I Zachruśnia, Przeczne.
Sekcja VI- Działy, Guzdek, Kliny, Komin Gorzelni, Ku Wośnikom, Łęg, Męka, Młyn, Na Okopie, Okręg III Dołki, Pasternik, Pod Oberżą, Pod Sieradzem, Porąbki, Rzeka Warta, Skrajki, W Kącie, We Wsi, Wielkie Krzywie, Za Cmentarzem, Zagonki, Zagony.
Sekcja VII- Doły, Glinki, Grodzisko, Ku Woli Męckiej, Okręg II Dąbrowa, Okręg III Krępa, Posada, Przydziałki, W Krępie.
Sekcja VIII- Kontrowers, Królewskie Pole, Okręg IV Górki.
Sekcja IX- Kalinówki, Obręb Wośniki Littr E, Okręg I Osie, Pod Cegielnią.
Sekcja X-nic
Sekcja XI- Błonie, Łęg, Popławy, Pod Rzyktą, U Brodku, U Warty, Warta, Wielka Łąka.
Sekcja XII-Czteryskłady, Gorzeń, Margla, Młyn Pod Wsią, Młyn Susmaga, Młyn Wielgosowie, Oddział Laski, Odpadek, Ogrody, Okręg IV Sciegna, Piaski, Pieczyska x2, Pod Beleń, Pod Borem, Pod Susmagą, Pod Wsią, Posada Strzelca, Sadek, Sap, Sniadowki, Zagaienie.
Sekcja XIII- Hochelno x2 (zob. Chechelno), Obręb Piaski Littr: D, Okręg I Wiszniówka, Okręg II Brzeziny, Okręg III Piaski, Pod Podleśnym, Posada.
Sekcja XIV-nic
Źródło: AGAD w Warszawie. Zbiór kartograficzny, sygn. 402_271-7.
Historyczne mapy regionu sieradzkiego:
Opis Jakuba Jurka.
Nazwa: Pierworys pomiarów Ekonomii Rządowej Męka, w szczególności Folwarków Męka i Piaski, wsi Męka, Ruda, Piaski, Probostwa Męka z przyległemi osadami, odpadkami, lasami w granicach tej przestrzeni leżącemi, części leśnictwa Pabianice, w szczególności obrębu Hochełno, Wośniki i Ruda z osadami
Data: 1845 r.
Autor: August Hülsen, jeometra I klasy
Skala: 1:5000
Zespół, sygnatura: AGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 271-7.
Opis: Dobra rządowe (narodowe) w Królestwie Polskim były zorganizowane w tzw. ekonomie. W pobliżu Sieradza istniały dwie takie jednostki: Ekonomia Uniejowska i Ekonomia Męcka. Ta druga składała się w większości z dóbr ziemskich stanowiących przed zaborami własność kościelną. Prezentowany tu plan ukazuje fragment rozległych włości, obejmujący przede wszystkim folwarki w Męce i Piaskach, a także pobliskie lasy administracyjnie należące do leśnictwa Pabianice.
Plan składa się z 14 arkuszy, które przedstawiają dwa rozdzielne obszary – okolic Piasków i okolic Męki. W tej części opisu zajmiemy się jedenastoma arkuszami (I-XI), które ukazują Mękę i Rudę (w poprzedniej części opisaliśmy arkusze przedstawiające Piaski, XII-XIV).
Męka i Ruda zostały na planie przedstawione na aż 11 arkuszach, jednak większość z nich przedstawia zaledwie małe fragmenty położone na granicy, które nie zmieściły się w przyjętej skali na arkuszach przedstawiających główną część majętności. Warstwę symboliczną mapy scharakteryzowano w poprzednim opisie (fragmentów obejmujących Piaski). Omawiany tutaj teren Męki i Rudy obfituje na mapie w toponimy. Mamy tu następujące nazwy miejscowe: Łomina, Występy, Pieczyska, Klon (arkusz II), Mała Przeczna (arkusz III), U Jeziora, Pod Suchą (arkusz IV), Wielkie Łąki, Na Górach, Żórawia Górka, Tobulki, Zagrodki, Wypalenisko, Pólko, Zapiechocie, Szredne, Skrajne, Zagroda, Ogrodzisko, Zamysłowie, Szczery, Jamy (arkusz V), Przeczne, Mokre (arkusz VI), Zagony, Wielkie Krzywie, Guzdek, Porąbki, Kliny, Pólko, Zagonki, Łęg, W Kącie, Pod Sieradzem, Na Okopie, Skrajki, Pod Oberżą, Ku Wośnikom, Działy, Za Cmentarzem, We Wsi, Pasternik (arkusz VII), Grodzisko, Przydziałki, W Krępie, Glinki, Doły, Ku Woli Męckiej (arkusz VIII), Królewskie Pole (arkusz IX), Pod Cegielnią, Kalinówki (arkusz X).
Duży obszar tej części Ekonomii zajmowały lasy, które dzieliły się na obręby. W skład Obrębu Ruda wchodziły okręgi: Okręg I Zachruśnia, Okręg II Dunaje, Okręg III Dołki, Okręg IV Borek, natomiast w skład Obrębu Wośniki okręgi: Okręg I Osie, Okręg III Krępa, Okręg II Dąbrowa, Okręg IV Górki. Na terenie tych lasów oznaczono położenie trzech „posad” administracji leśnej, prawdopodobnie strzelców leśnych.
Ważnym elementem jest warstwa wód, widoczna jest bowiem rzeka Warta na długim odcinku w korycie dziś już niemal zanikłym (płynie w nim rzeczka zwana Niniwką). Ponadto, istotne jest uwidocznione rozplanowanie wsi Rudy i Męki. W obu oznaczono budynki mieszkalne oraz folwarczne. W Męce oznaczono gorzelnię (Komin Gorzelni), młyn oraz kościół i przypuszczalnie budowle należące do poddanych kościelnych (szary kolor). Interesujący jest również duży plac w pobliżu cmentarza, otwierający się przed wsią na końcu drogi wiodącej z Woźnik.
Męka i Ruda graniczyły z miastem rządowym Sieradz, wsią prywatną Woźniki, wsią prywatną Podłężyce, wsią prywatną Męcka Wola, wsią prywatną Rzechta (na planie Rzykta), lasami dóbr prywatnych Wojsławice, dobrami prywatnymi Biskupice, wsią prywatną Sucha i wsią prywatną Mnichów (na planie Miechowo).
Plan pochodzi ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
Nazwa: Pierworys pomiarów Ekonomii Rządowej Męka, w szczególności Folwarków Męka i Piaski, wsi Męka, Ruda, Piaski, Probostwa Męka z przyległemi osadami, odpadkami, lasami w granicach tej przestrzeni leżącemi, części leśnictwa Pabianice, w szczególności obrębu Hochełno, Wośniki i Ruda z osadami
Data: 1845 r.
Autor: August Hülsen, jeometra I klasy
Skala: 1:5000
Zespół, sygnatura: AGAD, Zbiór kartograficzny, sygn. 271-7.
Opis: Dobra rządowe (narodowe) w Królestwie Polskim były zorganizowane w tzw. ekonomie. W pobliżu Sieradza istniały dwie takie jednostki: Ekonomia Uniejowska i Ekonomia Męcka. Ta druga składała się w większości z dóbr ziemskich stanowiących przed zaborami własność kościelną. Prezentowany tu plan ukazuje fragment rozległych włości, obejmujący przede wszystkim folwarki w Męce i Piaskach, a także pobliskie lasy administracyjnie należące do leśnictwa Pabianice.
Plan składa się z 14 arkuszy, które przedstawiają dwa rozdzielne obszary – okolic Piasków i okolic Męki. W tej części opisu zajmiemy się trzema arkuszami (XII-XIV), które ukazują Piaski.
Piaski oraz Gorzeń (nieistniejąca miejscowość, prawdopodobnie był to młyn) od 1629 r. należały do zakonu dominikanów w Sieradzu. Dobra te sąsiadowały z rzeką Wartą i za nią z dobrami Chojne, od południa ze wsiami Beleń i Strońsko, od północy ze wsią Rzechta (na planie „Rzykta”) i Polków (na planie „Polkowo”), a od wschodu z kolonią Poręba oraz wsią Paprotnia. Wschodnią część zajmowały lasy zebrane w cztery okręgi: I – Wiszniówka, II – Brzeziny, III – Piaski, IV – Sciegna.
Plan jest dość szczegółowy, oznaczono granice i pokolorowano wiele obszarów wewnątrz dóbr, niestety barwy nie zostały wyjaśnione. Każdy obszar ma oznaczenia literowe oraz powierzchni. W niektórych miejscach zastosowano też piktogramy.
Cennym elementem tego planu są toponimy. W obrębie Piasków znajdujemy tereny nazwane: „Pod Rzyktą”, „u Warty”, „Łęg”, „U Brodku”, „Błonie”, „Wielka Łąka”, „Popławy”, „Zagajenie”, „Ogrody”, „Odpadek”, „Sniadowki”, „Margla”, „Cztery składy”, „Pod Borem”, „Sadek pod wsią”, „Sap”, „Pod Beleń”, „Oddział Łaski”, „Gorzeń”, „Pieczyska”, „Pod Susmagą”, „Hochełno”, „Pod Podleśnym”.
W dwóch miejscach oznaczono posady strzelców leśnych, którzy pracowali dla lasów rządowych. Ponadto oznaczono młyny: Wielgosowie, Susmaga i młyn pod wsią. Wszystkie one (a także Hochełna wymieniona na planie lecz nie jako młyn) pracowały na tej samej rzeczce, a obok nich znajdowały się stawy.
Na planie oznaczono też budynki wiejskie w Piaskach i osadach młynarskich (kolor żółty), w posadach leśnych (kolor szary) oraz w folwarku Ekonomii w Piaskach (kolor czerwony)
Plan pochodzi ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
